Η Αγία Ελένη γεννήθηκε το 249μ.Χ. στο Δρέπανο Βιθυνίας στην Μικρά Ασία. Ο πατέρας της ήταν πανδοχέας. Παρόλο που η Αγία μεγάλωσε στο περιβάλλον ενός πανδοχείου, από μικρή μελετούσε τις χριστιανικές γραφές και έγινε πιστή χριστιανή.
Σε ηλικία 21 ετών, το 270μ.Χ., παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Χλωρό, ο οποίος ήταν τότε αξιωματικός της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η Αγία Ελένη ακολούθησε τον σύζυγο της σε όλες τις εκστρατείες, στις οποίες η θέση του τον υποχρέωνε να λάβει μέρος. Τέσσερα χρόνια μετά τον γάμο τους, το 274μ.Χ., απέκτησαν ένα γιο τον Κωνσταντίνο. Η ιστορία έδειξε ότι ο γιος τους αυτός, έγινε ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο πρώτος αυτοκράτορας του Βυζαντίου αλλά και Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος γεννήθηκε στην πόλη Ναϊσσό (στις μέρες μας η πόλη αυτή ονομάζεται Νίσσα και βρίσκεται στην Σερβική επικράτεια). Μεγάλωσε με τις χριστιανικές διδαχές της μητέρας του, την στρατιωτική εκπαίδευση του πατέρα του και τα γράμματα μεγάλων διδασκάλων της εποχής. Αυτά τα τρία διαμόρφωσαν το πνεύμα και τον χαρακτήρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ενός ανθρώπου γραμματισμένου, αξιόμαχου στρατιώτη και ταυτόχρονα φιλικά προσκείμενου στους χριστιανούς και την Χριστιανική πίστη.
Το 293μ.Χ. ο τότε αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, Διοκλητιανός, διόρισε τον πατέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Καίσαρα των δυτικών επαρχιών (Γαλατία, Ισπανία και Βρετανία) της αυτοκρατορίας. Όμως ο νόμος απαγόρευε στους ανώτατους αξιωματούχους να είναι σύζυγοι γυναικών ταπεινής καταγωγής. Έτσι μετά από 23 χρόνια γάμου, ο Κωνσταντίνος Χλωρός, έλυσε τον γάμο του με την Αγία Ελένη και παντρεύτηκε την Θεοδώρα η οποία ήταν αρχοντικής γενιάς.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη παρέμειναν στην αυλή του Διοκλητιανού. Εκεί ο Μέγας Κωνσταντίνος συνεχίζει την εκπαίδευση του και ανέρχεται στην στρατιωτική ιεραρχία. Μετά από αγώνες, εκστρατείες αλλά και ιστορικές συγκυρίες καταφέρνει το 306μ.Χ. να ανακηρυχθεί Αύγουστος των Δυτικών Επαρχιών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η ανοδική του πορεία συνεχίζεται και τελικά το 324μ.Χ., μετά την νίκη του στην Ανδριανούπολη επί του Λικίνου (Αυγούστου της Ανατολής), εγκαθίσταται στον αυτοκρατορικό θρόνο της Ρώμης.
Δύο είναι οι σημαντικότερες πράξεις του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η πρώτη, είναι η υπογραφή του Διατάγματος των Μεδιολάνων, το 313μ.Χ. Βάση αυτού, σταματούν οι διωγμοί εναντίων των Χριστιανών και τους επιτρέπεται να λατρεύουν τον Ιησού Χριστό, νόμιμα πλέον, στις εκκλησίες τους. Η δεύτερη σημαντική του πράξη, είναι η μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό ήταν η αρχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας που έλαμψε για 1000 χρόνια και έσβησε στα χέρια ενός άλλου Κωνσταντίνου, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου το 1453μ.Χ.
Δύο χρόνια μετά την ανακήρυξη του Μέγα Κωνσταντίνου ως αυτοκράτορα, η Αγία Ελένη, ταξιδεύει στους Αγίους Τόπους με σκοπό να βρει τα μέρη που έζησε ο Ιησούς Χριστός και να τα αναδείξει. Πράγματι, στο ταξίδι της αυτό, διεξήγαγε ανασκαφές, έκτισε εκκλησίες, θεμελίωσε μοναστήρια και, κατά την παράδοση (δεν είναι ιστορικά αποδεδειγμένο), βρήκε τον Σταυρό του Μαρτυρίου του Κυρίου μας. Οι ναοί της Γεννήσεως και της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα, είναι δύο από τους ναούς που έκτισε η Αγία Ελένη στους Αγίους Τόπους. Μετά την δράση της εκεί, εγκαταστάθηκε στην Νικομήδεια όπου και παρέδωσε την ψυχή της στον Κύριο, σε ηλικία 80 ετών, το 329μ.Χ. Ο γιος της, Μεγάλος Κωνσταντίνος, βαπτίστηκε Χριστιανός λίγο πριν τον θάνατο του. Απεβίωσε στις 21 Μαΐου του 337μ.Χ. σε ηλικία 63 ετών.
Την μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης εορτάζουμε στις 21 Μαΐου.
Aπολυτίκιο των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης:
Του Σταυρού σου τον τύπον εν ουρανώ θεασάμενος, και ως ό Παύλος την κλήσιν ουκ εξ ανθρώπων δεξάμενος, ό εν Βασιλεύσιν Απόστολος σου Κύριε, Βασιλεύουσαν πόλιν τη χειρί σου παρέθετο ην περισώζε δια παντός εν ειρήνη, πρεσβείαις της Θεοτόκου, μόνε Φιλάνθρωπε.
Πρώτος πέφηνας, εν Βασιλεύσι, θείον έδρασμα, της ευσέβειας, απ ουρανού δεδεγμένος τo χάρισμα όθεν Χριστού τον Σταυρόν έφανέρωσας, και την Όρθόδοξον πίστιν έφήπλωσας. Κωνσταντίνε Ίσαπόστολε, συν Μητρί Ελένη θεόφρονι, πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημών.